محاسن و معایب اسپرسو سازهای نسل اول

به عنوان یک معرفی ساده میتوان گفت در دستگاه های تک جوشانه ی گاز سوز، یک بویلر وظیفه ی تامین آب و بخار را به صورت همزمان برعهده دارد. در زیر این بویلر شعله ای قرار دارد که حرارت لازم برای بالا بردن دمای آب و تبدیل آن به بخار را فراهم می سازد. آب گرم از طریق لوله ای به هدکروپ میرسد و لوله ی دیگری از قسمت فوقانی بویلر بخار را به یک شیر ساده می رساند.

یک بویلر ساده با دو خروجی اصلی از بالا (بخار) از پایین (آب عصاره گیری)

آب گرمی که به هد کروپ رسیده است به چند طریق آماده ی برخورد با ذرات آسیاب شده قهوه خواهد شد. این طرق ارتباط دقیقی با مکانیزم هد کروپ دارد. مکانیزم های اصلی هد کروپ های نسل اول سه نوع هستند.

در ساده ترین نوع، یک شیر فلکه بسیار ساده جز اصلی هد کروپ را میسازد. آب گرم پشت شیر فلکه منتظر است و اپراتور شیر فلکه را باز میکند و آب با فشار طبیعی خود (فشاری که در بویلر ایجاد شده است یعنی حوالی 1.2 بار) با ذرات آسیاب شده برخود میکند و عصاره گیری انجام می شود. محاسن و معایب این روش چه می توان باشد؟ شاید بتوان با قاطعیت گفت تنها حسن این هد کروپ امکان کنترل جریان آب است. 

مکانیزم ساده عملکرد شیرفلکه، اولین نسل هد کروپ

اینکه کنترل جریان آب چه نتایجی را به همراه خواهد داشت در مقالات مربوط به عصاره گیری به صورت جزئی و در مقالات آتی با جزئیات بیشتر توضیح داده خواهد شد. بزرگترین عیب این مکانیزم محدودیت فشار است. فشار 1.2 برای استهسال عصاره ی قهوه بسیار کم است. در این سیستم نمی توان فشار را افزایش دهیم مگر آنکه از طریق زیاد کردن شعله دمای بویلر را افزایش دهیم[1]. این درهم تنیدگی دما و فشار در بویلر کمی مسئله ساز است. ما برای یک عصاره گیری خوب به فشار بیشتری احتیاج داریم. اما بالا رفتن بیش از حد دما موجب می شود قهوه ما مزه های نا مطبوعی داشته باشد. مزه هایی شبیه به سوختگی و تلخی های غیر طبیعی. پس ما فشار بیشتر و  دمای کمتری نیاز داریم. همین نکته باعث خلق سیستم های عصاره گیری نوع دوم شد.

نوع دوم اسپرسوساز ها از همین رسته، کمی ماجرای ایجاد فشار را ساده تر کردند. راه حلی آسان، کارآمد و ارزان. استفاده از یک سیستم سیلندر پیستونی برای ایجاد فشار بدون بالا بردن دما. با بکارگیری این تجهیزات فشار را در لحظه ی برخورد با قهوه افزایش دادند.

مکانیزم هد کروپ وام گرفته از نوع دوم از اولین نسل دستگاه های اسپرسو ساز

در هد کروپ این دستگاه ها یک سیلندر به موازات سبد قهوه قرار دارد. پیستونی در این سیلندر پیش بینی شده است که بوسیله ی یک اهرم و از طریق نیروی دست اپراتور بالا و پایین می رود. دستگیره در حالت عادی پایین است و آب گرم پشت هد کروپ انتظار می کشد. با بالا بردن دستگیره آب راه خود را به بیرون باز میکند و با قهوه برخورد میکند. اگر اپراتور فعالیت دیگری انجام ندهد تا اینجای کار دقیقا همانند نسل قبلی آب با فشار 1.2 در حال دم آوری قهوه است. اپراتور اهرم را با نیروی دستش پایین میکشد و میزان نیرویی که صرف پایین آوردن این اهرم میکند، فشار ایجاد شده در سبد قهوه را تعیین خواهد کرد.

محاسن این روش کاملا شفاف است. مکانیزمی ارزان با امکان بالاتر بردن فشار بدون تغییر دما بزرکترین حسن این دستگاه است. اما عیب آن چیست؟ ایجاد فشار هایی نزدیک به 9 بار به نیروی زیادی احتیاج دارد و اپراتور ورزیده ای لازم است تا دستگاه بتواند قهوه مناسبی تهیه کند و از طرف دیگر تاثیر شدید المان فشار از نحوه ی عملکرد اپراتور این دستگاه را به شدت ناپایدار کرده است. قهوه ای که توسط دو اپراتور همزمان توسط این دستگاه دم میشود، تفاوت قابل فهمی داشتند. چرا که نیروی ایجاد شده توسط دو اپراتور با یکدیگر تفاوت دارد. ما علاوه بر امکان ایجاد فشار به امکان تکرارِ با ثبات فشار نیز داریم. این نیاز باعث خلق نوع سوم از دستگاه های نسل اول شد.

هد کروپ با الهام از نوع سوم از نسل اولی دستگاه های اسپرسو ساز (هد کروپ لوردار فورسد (فنر دار))

نوع سوم از این دستگاه ها با حفظ مکانیزم تامین آب و بخار در حالات قبلی، امکان ایجاد فشار یکسان با قابلیت تکرار بسیار زیاد را فراهم آورده بودند. مکانیزم سیلندر پیستونی نیمه اتومات چاره ی این کار بود. جهت حرکت پیستون داخل سیلندر عکس نوع قبل است. در نوع دوم با پایین آوردن اهرم پیستون هم پایین خواهد آمد و در این نوع با پایین آوردن اهرم پیستون بالا می رود. از نظر ظاهری هد کروپ های این نسل شباهت بسیار زیادی به نوع قبل دارد، اما یک فنر اهرم و پیستون را داخل سیلندر محدود کرده است. قدرت فنر فشرده شده فشار وارد بر قهوه را تعیین میکند. در این دستگاه ها وقتی دستگیره در حالت ایستاده (روبه بالا) است آب گرم پشت سیلندر انتظار ورود را می کشد. وقتی اپراتور دستگیره هد کروپ را با نیروی خود پایین می آورد آب سیلندر را پر کرده و با فشار بویلر به قهوه برخورد میکند. عصاره گیری اصلی وقتی آغاز میشود که اپراتور کمی اهرم را به بالا هل میدهد و آنرا رها می سازد. فنر باعث می شود پیستون به سمت پایین برگردد و اهرم آرام آرام به سمت بالا حرکت می کند و عصاره از فیلتر خارج می شود. این روند ادامه می یابد تا اینکه  اهرم به جای اولیه خود برگردد و پیستون سر راه ورود آب را سد کند و عصاره گیری متوقف شود.

دستگیره در حالت عادی به سمت بالا قرار دارد، برای شروع عملیات پیش عصاره گیری (پری اینفیوژن) اهرم توسط کاربر به پایین ترین حد خود کشیده میشود و با کمی برگرداندن اهرم به سمت بالا عصاره گیری آغاز می شود

یکی از بزرگترین محاسن این روش که باعث شده است تا به امروز مورد استفاده قرار گیرد عملیات پیش عصاره گیری یا همان پری اینفیوژن است. در زمان پایین آمدن اهرم آب با فشار طبیعی اش (با فشار داخل بویلر) به سابه قهوه برخورد میکند، این عملیات تا زمانی ادامه می یابد که کاربر تصمی بگیر اهرم را کمی به بالا برگرداند؛ از اینجا به بعد اهرم با نیروی فشاری فنر به راه خود ادامه می دهد تا به نقطعه اولیه برگردد. این نوع از پیش عصاره گیری به دلیل فشار کم و یکنواختی توزیع یکی از کارآمدترین انواع پری اینفیوژن است. که نوع دوم و سوم در این نوع از پری اینفیوژن مشترک هستند.

لازم به ذکر است مکانیزم های کاربردی همچون نوع دوم و سوم بنا به دلایلی در نسل های بعدی دستگاه های اسپرسو ساز نیز به خدمت گرفته شدند به گونه ای که میتوان یک دستگاه فوق پیشرفته را تصور کرد که مکانیزمی شبیه به نوع سوم از نسل اولیه دستگاه های اسپرسو را داشته باشد. یا نوع دوم از دستگاه های نسل اول در سیستم های دستی دم آوری اسپرسو استفاده شده اند. از طریق جستجو در موتورهای جستجو اینترنت با کلمات کلیدی انتهای کتاب میتوانید در رابطه با موضوع اصلی اطلاعات بیشتری کسب کنید.

قهوه ساز فلر FLAIR

اهرم بالا میرود، بسکت سابه قهوه متصل میشود و آبجوش از بیرون در مخزن کوچک بالای سابه ی قهوه ریخته می شود، با پایین آوردن اهرم با نیروی دست فشار لازم برای عصاره گیری فراهم می شود

قهوه ساز منیومن MANUMENT

آب در داخل دستگاه به صورت برقی به دمای ایده آل میرسد، اهرم اصلی پایین می آید عملیات پری اینفیوژن آغاز می شود با تغییر وضعیت اهرم کوچک عصاره گیری شروع میشود تا زمانی که اهرم کوچک مجددا تغییر وضعیت دهد.

اسپرسو ساز کافه‌لت مدل ربات CAFELAT ROBOT

با بالا بردن دستگیره ها سیلنر بالا میرود آبجوش به صورت دستی از بیرون اضافه می شود و با فشار دستها به سمت پایین عصاره گیری آغاز می شود

اسپرسو ماشین پاوونی LA PAVONI

یکی از لوکس ترین و متداول ترین انواع اسپرسو سازهای دستی

اسپرسو ماشین فوق تخصصی لامارزوکو مدل لوا LAMARZOCCO LEVA

یکی از بروزترین اسپرسو ساز های دنیا که تکنولوژی خود را از نسل اولیه دستگاه اسپرسو ساز وام گرفته است

اسپرسو ماشین کیس وند وستن مدل میراژ اسلیم جیم KEES VAN DER WESTEN MIRAGE SLIM JIM

[1] رابطه ی دما و فشار یک سیال در یک سیستم بسته کاملا مستقیم است. یعنی با بالا رفتن یکی دیگری نیز بالا میرود و این روند افزایش شیب خطی دارد. در مقالات بعدی این نکته علمی به دقت بررسی خواهد شد.